Sigorta şirketlerinin mali yapısını sağlamlaştıran ve poliçe sahiplerine karşı üstlendikleri uzun vadeli taahhütleri yerine getirebilmelerini sağlayan en kritik finansal enstrümanlardan biri aktüeryal matematik karşılıktır. Bilhassa süresi bir yılı aşan hayat, sağlık ve ferdi kaza branşlarındaki sözleşmeler için yasal bir zorunluluk olan bu kalem, şirket bilançosundaki teknik karşılıkların omurgasını oluşturur. Muallak hasar ve cari riziko karşılıklarıyla birlikte, sigorta şirketinin ödeme “gücünü geleceğe taşır ve finansal sürdürülebilirliği garanti altına alır. Her poliçe özelinde ayrı ayrı hesaplanan bu değer; kâr payı dağıtımları, reasürans payları ve yurt dışı karşılıkları gibi parametreleri de içeren kapsamlı bir finansal denklem üzerine kuruludur. Bu yönüyle sistem hem sigortalıların haklarını koruyan hem de şirketin uzun vadeli mali dengesini gözeten bir emniyet sübabı işlevi görür.
Aktüeryal Matematik Karşılık Nedir?
En yalın haliyle aktüeryal matematik karşılık; sigortacının gelecekte yapmayı taahhüt ettiği ödemelerin bugünkü peşin değeri ile poliçe sahibinden tahsil edilecek primlerin bugünkü peşin değeri arasındaki farktır. Bu bakiye, şirketin ileride karşılaşacağı mali yükümlülükler için şimdiden kenara ayırdığı bir güvence fonu niteliği taşır. Hazine Müsteşarlığı (veya ilgili düzenleyici kurum olan SEDDK) tarafından onaylanmış ürün teknik şartnamelerine göre hesaplanan bu karşılık, uluslararası aktüeryal standartlara tam uyum gerektirir. Temel hedef, sektörün finansal şoklara karşı direncini artırmak, riskleri minimize etmek ve sigortalıların herhangi bir hak kaybına uğramasını engellemektir.
Aktüeryal Matematik Karşılık Ne Demektir?
Bu karşılığın hesaplanmasında aktüeryal bilimlerin kabul ettiği iki ana metodoloji mevcuttur: Prospektif (ileriye dönük) ve Retrospektif (geriye dönük) yöntemler. Şirketler, onaylı teknik izahnamelerine göre bu yöntemlerden birini veya her ikisini kullanabilir; ancak altın kural şudur: Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, bulunan tutar “Prospektif Yöntem” ile hesaplanan değerden düşük olamaz.
Prospektif Hesaplama Yöntemi
Geleceğe odaklanan bu yaklaşımda, poliçeden kaynaklanan ileriye dönük yükümlülüklerin bugünkü değeri ile gelecekte tahsil edilecek primlerin bugünkü değeri kıyaslanır. Aradaki fark matematik karşılık olarak ayrılır. Sigortacılık sektöründe en sık başvurulan ve standart kabul edilen yöntem budur.
Retrospektif Hesaplama Yöntemi
Geçmiş verilere dayanan bu yöntemde ise, geride kalan süredeki yükümlülüklerin ulaştığı değer ile toplanan primlerin ulaştığı değer arasındaki fark esas alınır. Mevzuat gereği, her iki hesaplama yönteminde de sonuç eksi (-) çıkarsa, matematik karşılık sıfır (0) olarak kayıtlara geçer. Aktüeryal matematik karşılıklar sadece hayat sigortalarında değil; bir yılı aşan ve ölüm, maluliyet ya da kritik hastalık gibi riskleri kapsayan ferdi kaza ve sağlık poliçelerinde de zorunlu bir uygulamadır.
Birikimli Hayat Sigortalarında Karşılık Hesabı
Birikim bileşeni olan hayat sigortalarında hesaplama, ödenen primlerin yatırıma (tasarrufa) yönlendirilen kısmı ve bunların getirileri üzerinden oluşan toplam birikim üzerinden yapılır. Böylece poliçe süresi boyunca sigortalının birikimi koruma altına alınır. Hesaplamalar, otorite tarafından onaylanan teknik esaslara sadık kalınarak, tahakkuk veya tahsilat bazlı yapılır. Güven ve şeffaflık ilkesi gereği, poliçe vadesi boyunca belirlenen hesaplama yönteminde keyfi değişikliğe gidilemez.
Aktüeryal Matematik Karşılığın Önemi
Aktüeryal matematik karşılık, sigorta sektörünün finansal dayanıklılığını ve güvenilirliğini sağlayan en temel yapı taşlarından biridir. Bu rezerv, sigorta şirketlerinin bugün topladıkları primlerle, yıllar sonra doğacak yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirebilmelerinin yegâne garantisidir. Yasal bir zorunluluk olmasının çok ötesinde, sistemin olası ekonomik dalgalanmalara karşı dirençli kalmasını ve şirketlerin ödeme gücünü korumasını sağlar. Poliçe sahipleri için görünmez bir koruma kalkanı niteliği taşıyan bu karşılıklar, hem sigortalıların haklarını teminat altına alır hem de sektörün sürdürülebilirliği ve itibarı açısından hayati bir önem taşır.